Oysaki Fener, ABD’nin dayanağıyla Türkiye’de devlet içinde devlet olma uğraşlarını hızlandırmış görünüyor. Fener patriğinin İsviçre’de Ukrayna Barış Konferansı’nda, devlet yetkililerine mahsus bir metne imza atması bunun bir göstergesiydi. Geçtiğimiz günlerde Fener Patriği Bartholomeos’nun Erdoğan’la görüşmesi ve burada Heybeliada Ruhban Okulu ve Suriye bahislerinin ele alınması, Fener’in gayretlerinin ağırlaştığını gösteriyor.
ABD BASKISI
ABD, 1940’lardan bu yana Balkanlar ve Doğu Avrupa’daki Ortodoks halkları etkilemek için Fener Patrikhanesi’ni kullanıyor. Türkiye’den de Fener’i ekümenik olarak yani bütün Ortodoksların lideri olarak tanımasını istiyor (Oysaki Ortodoks dünyasında Fener tek önder değil. Başka Ortodoks kiliseleri Fener’i yalnızca onursal olarak birinci kabul ediyor). Tekrar ABD, Fener patriğinin Türk vatandaşı olma koşulunun kalkmasını istiyor. Böylece yeni seçilecek patriğin İstanbul Rumlarından değil de ABD vatandaşlarından biri olmasının önünü açmaya çalışıyor. Bizde sapla samanı karıştıranların söylediğinin tersine bu bahis ne gayrimüslim vatandaşların haklarıyla ne de Türk-Yunan alakalarıyla alakalı bir mevzu. (Batı Trakya Müslümanlarıyla karşılıklılık ilgisine nazaran ele alınacak bir mevzu da değil çünkü Batı Trakya’da İskeçe müftüsünün tüm Müslümanların lideri olma iddiası yok).
Patrikhaneye bağlı Heybeliada Ruhban Okulu 1971’de, Türkiye’de yüksekokullarla ilgili düzenlemeye bağlı olmayı kabul etmediği için kapanmıştı. ABD’nin baskısıyla Türkiye’den istenen, bu okulun öteki Ortodoks ülkelerin rahiplerini de yetiştirecek biçimde açılması. Bu durum Fener’in bütün Ortodokslar’ın lideri olma iddiasını güçlendirecek ve Türkiye’nin Lozan’da getirttiği kısıtlamalara meydan okumasını kolaylaştıracak bir durum olacaktır.
Fener patriği, ABD’de Biden’ın başa gelmesine en çok sevinenlerdendi. Zira Trump’ın bilakis Biden, Doğu Avrupa’da ABD nüfuzunu artırmak, Rusya’yla restleşmek istiyor ve bu açıdan Biden’ın ile Fener’in siyasetleri örtüşüyordu. Fener, Ukrayna’daki savaş ortamından yararlanarak burada Rus Kilisesi’ne bağlı olan cemaatleri de direkt kendisine bağlatma eforuna girişti. Bu uğraşların başarısı için ABD’de Demokratların iktidarda kalması gerekiyordu. Bunun içindir ki Fener’e bağlı isimler basında açıkça, “Trump’a verilecek oy, ekümenik patrikhaneye karşı bir hamledir” diye yazıyorlardı. Gelgelelim seçimleri Trump kazandı. Patriğin Trump’ı tebrik bildirisinde, Biden’ı tebriğe nazaran daha ihtiyatlı bir lisan kullandığını görüyoruz.
Fener Patriği, Rusya ve Esad’ın çekilmesinden sonraki boşluktan da yararlanma uğraşında. Suriye’deki 700 bin Ortodoks Arap’ın durumuyla ilgilendiğini ve 1300’lerden beri Şam’da bulunan Antakya Patrikhanesi’yle tarihi bağlantılarının olduğunu söylüyor. Oysa Fener Rumları, 1700’lü yıllarda Suriye’deki Ortodoks Arapları Rumlaştırmaya çalışmış lakin Rusya’nın ortaya girmesiyle Arap rahipler Rumların egemenliğinden çıkmıştı.
Gördüğümüz üzere Fener, istemediği kişi olan Trump’ın periyoduna alışmaya çalışıyor. Türkiye’nin bu kaidelerde Fener Patrikhanesi’ne özel dikkat göstermesi gerekiyor.
Konuyla ilgilenenlere, Cumhuriyet Kitapları’ndan çıkan “Rusya Batı Çatışması’nda Fener Rum Patrikhanesi” isimli kitabımı tavsiye ederim.
denizberktay@yahoo.com
