İzmir’in tarihi alanlarından biri olan Allianoi Antik Kenti, Bergama ilçesindeki Yortanlı Barajı alanının tam ortasında bulunmaktadır. 1994 -2011 yılları ortasında, Allianoi’nin kurtarma kazılarına bilimsel başkanlık eden Bergama Müzesi Müdürü Arkeolog Prof. Dr. Ahmet Yaraş, bu toprakların aydınlık yüzlü onur abidelerinden biridir.
Paşa Ilıcası mevkiinde bulunan kent, termal bir kent özelliği taşımaktadır. P. Aelius Aristides’in Hieroi Logoi kitabında bu kentten bahsedilmektedir. Antik kent hakkında tek bilgi veren kaynak da budur. Yaraş Hoca, Paşa Ilıcasında hafriyata başlayarak, yeni bir kent bulmuş ve kazdığı kentin isminin; Allianoi olduğunu açıklamıştır. Dünyada ikisi Bergama’da (Asklepion ve Allianoi), ikisi de Yunanistan’da olmak üzere, dört antik şifa merkezi bulunmaktadır.
Bergama’nın 18 kilometre kuzeydoğusunda bulunan öbür sıhhat merkezi olan Allinoi antik kentini kısaca tanıtayım: 1800 yıllık Allianoi antik kenti, tabanından termal suyun çıktığı İlya deresinin iki yakasında yer alan 30 bin metrekarelik bir alanı kapsadığı görülmüştür. Roma zamanına ilişkin bir köprü ile iki yaka ortasında ulaşımı sağlanan bu sıhhat merkezinin yapılan kazılarında, Bergama Asklepion da olduğu üzere ulaşım galerileri çıkmıştı. Yortanlı çayının her iki tarafında kaplıca kısımlarında termal kent olmasından ötürü bölgede ılıca kompleksi vardır. M.Ö. II. yüzyıldan itibaren yöresine şifa dağıtmıştır. 45 derece sıcaklığı olan termal suyun; cilt, romatizma, astım ve bayan hastalıklarına âlâ geldiği bilinmektedir. Allianoi, Osmanlı İmparatorluğunda da Paşalı Ilıcası ismiyle kaplıca olarak kullanılmıştır.
Allianoi antik kentinden çıkan yapıtları Bergama Müzesinde görebiliriz. Bu hafriyat alanını sık sık ziyaret ettim ve açılan kampanyalara da öncülük yaptım. Zeus’un kızı olarak bilinen, Su perisi Nimfe’nin eski İvrindi yolunun altında bulunması üzerine, o anı fotoğraflamaya koştum. Tanrıça heykeli, insan boyutundaydı. Bugün Bergama Müzesi’nde, teşhir edilen heykelin, göbeğinde suyun akacağı bir delik ve suyun döküleceği istiridye biçiminde bir eteği vardı. Ve de birçok yerleşim yerleri ortaya çıkarıldı. Sonra, yapılan tüm kampanyalar boşa gitti, kentin üzeri kumla örtülerek, baraj suyunun altına uzun yıllar uyumaya terk edildi.
2011 itibariyle Yortanlı Barajı’nın yapılması ile birlikte antik kent büsbütün sular altında kalmış, görülecek tarih, sular altında kalmıştır. Bergama için sulama projesi olan Yortanlı Barajının ömrü, 50 yıldır. Çamurla dolmaya mahkûm olan bu baraj gölü, 2060’lı yıllarda; Allianoi Kentine tekrar gün ışığına çıkarılacaktır, inanıyorum.
14 Ocak 2025
Ahmet Gürel
İnşaat Mühendisi
