2024’te Türkiye’de ortaya çıkarılan en önemli 10 arkeolojik keşif

Arkeoloji oluşumu Arkeofili’nin arkeologları tarafından belirlenen 2024’ün en değerli 10 keşfini içeren liste yayımlandı. Anadolu’nun her köşesinde gerçekleştirilen hafriyatlar ve yüzey araştırmalarının, binlerce yıl öncesine götüren heyecan verici keşiflere sahne olduğuna dikkat çeken arkeologlar, bu keşiflerin sadece geçmişi anlamaya yardımcı olmakla kalmadığı, tıpkı vakitte kültürel mirası müdafaa konusundaki sorumluluğu hatırlattığını da vurguladı.

2024 yılında Türkiye’de öne çıkan en dikkat cazip arkeolojik keşifler şöyle sıralanıyor;

10) SIVANARAK BOYANMIŞ KAFATASLARI

Niğde Tepecik-Çiftlik höyüğünde hafriyat lideri Doç. Dr. Erhan Bıçakçı ve takımı, 9 bin yıl evvel yaşayan insanların, 15-40 yaş aralığındaki bayan ve erkekler ile 8-10 yaş aralığında bir çocuğa ilişkin kil ve kireçle sıvanarak süslenmiş kafatasları buldu. Çanak Çömlek Öncesi Neolitik Periyot olarak bilinen periyoda ilişkin olduğu belirtilen sıvalı kafataslarından birinin göz boşluğu içinde, 11 tek esaslı diş olduğu ortaya çıktı. Başka sıvalı kafataslarında olduğu üzere, bu kalıntıların da bir dizi pigment kullanılarak boyanmış bir gereçle kaplandığı belirlendi.

9) ÇATALHÖYÜK’TE 8 BİN 600 YILLIK EKMEK

Konya’da hafriyat başkanlığını Prof. Dr. Ali Umut Türkcan’ın yaptığı Çatalhöyük Neolitik yerleşimindeki bir fırında, yaklaşık 8 bin 600 yıl öncesine tarihlenen ekmek kalıntıları bulundu. Büyük ölçüde tahrip olmuş fırının etrafında, buğday, arpa, bezelye tohumlarıyla birlikte, yiyecek olabileceği bedellendirilen avuç içi büyüklüğünde bir kalıntıya rastlandı. Yapılan tahlillerde kalıntının mayalanmış ekmek olduğu belirlendi. Bir somun ekmeğin daha küçük bir versiyonunu andırdığı ve ortasında parmak izi bulunan ekmeğin pişirilmediği lakin fermente edildiği, ince bir kil katmanıyla kaplandığı için günümüze kadar korunmayı başardığı belirtildi.

8) 11 BİN YILLIK DUDAK PİERCİNGİ

Mardin’deki erken Neolitik yerleşim Boncuklu Tarla’daki yaklaşık 11 bin yıllık yetişkin mezarlarında, hafriyat lideri Doç. Dr. Ergül Kodaş ve takımı, bedene açılmış deliklerde kullanılmak üzere tasarlanmış, piercing olarak kullanılmış 100’den fazla süs eşyası keşfetti. Bulguların, beden delinmesine ait en erken kesin delili sağladığı ve piercingin bir ergenlik çağı ritüeli olabileceği belirtildi. Bu süs nesnelerinin bireylerin mezarlarında, direkt kulaklarının ve çenelerinin yanında bulunmasının, bunların piercing olarak takıldığına dair güçlü deliller sağladığı kaydedildi.

7) 3 BİN 300 YILLIK HİTİT TABLETİ

Kırıkkale’de kazı başkanı Kimiyoshi Matsumura ve takımı tarafından, Büklükale’de Hitit Hükümdarı 2’nci Tuthaliya’nın hükümdarlığına tarihlenen çivi yazısıyla yazılmış bir tablet deşifre edildi. Yaklaşık 3 bin 300 yıllık kil tablet, Tunç Çağı devleti olan Hitit İmparatorluğu’nun felaketle sonuçlanan yabancı istilasını anlatıyor. Tabletteki çivi yazılı metnin birinci altı satırında Hitit lisanında ‘Başkent Hattuşa da dahil olmak üzere dört kentin felakette olduğu’ sözü yer alırken, geri kalan 64 satırda Hurri lisanında zafer isteyen bir dua bulunuyor. Kazı başkanı, Hititlerin dini törenlerde Hurri lisanını kullandığını, tabletin Hitit hükümdarı tarafından gerçekleştirilen kutsal bir ritüelin kaydı olduğunu söz etti.

6) 1800 YILLIK ZEUS BAŞI

Aydın’da hafriyat lideri Prof. Dr. Roland R. Smith ve grubu, Aphrodisias Antik Kenti’nde, Aphrodite Tapınağı’nın yakınlarında Yunan mitolojisinde ‘tanrıların kralı’ olarak bilinen Zeus’un 66 santim yüksekliğinde mermer başını keşfetti. M.S. 2 ila 3’üncü yüzyıla tarihlenen 1800 yıllık mermer baş, yangın riskini azaltmak için Aphrodite Tapınağı etrafındaki bitki örtüsü temizlenirken, tapınağın yaklaşık 50 metre batısında, yüzeye yakın bir alanda bulundu. Orta taneli Aphrodisias mermerinden tek bir blok halinde yontulan başın, mimari bir konsol ya da benzeri bir yapının modülü olduğu düşünülüyor.

5) ALTIN SİKKE DOLU ÇÖMLEK

Kazı lideri Prof. Dr. Christopher John Ratteve ve takımı, İzmir’deki Notion Antik Kentinde bir konutun altına gömülü, 2 bin 500 yıllık altın sikkelerle dolu bir çömlek keşfetti. Pers İmparatorluğu tarafından basılan bir altın sikke olan Pers Dareikos’unun tasarım ögesi olan diz çökmüş bir okçu figürünü taşıyan bu sikkelerin, M.Ö. 430 ve 427 yılları ortasında, Notion’u işgal eden bir küme Pers yanlısı ve Yunan ve ‘barbar’ paralı askerler tarafından sonradan almak için kasıtlı olarak saklandığı düşünülüyor. Yunan tarihçi Ksenophon’a nazaran, tek bir Dareikos, bir askerin 1 aylık maaşına eş kıymetti.

4) URARTULARA İLİŞKİN DEV HEYKEL

Kazı lideri Prof. Dr. Mehmet Işıklı ve grubunun Van Garibin Zirve’de bulduğu Urartulara ilişkin yaklaşık 1 tonluk devasa bazalt heykel dördüncü değerli keşif olarak nitelendirildi. Urartu’nun plastik sanatlarına dair değerli bir örnek sunduğu belirtilen yaklaşık 2 metre uzunluk ve 1 metre genişliğinde, boyun kısmı kırık heykel, ayrıntılı incelemeler ve onarım için Van Müzesi’nde tutuluyor. Uzmanlar, ayak kısmı işlenmiş, kare prizma biçiminde gövdesi bulunan lakin baş kısmı ve yüz çizgileri besbelli olmayan heykelin tanrısal ya da hükümdarı bir figür olabileceğini belirtiyor.

3) 3 BİN 600 YILLIK MİNOS HANÇER

Antalya’nın Kumluca ilçesinde Hafriyat Lideri Doç. Dr. Hakan Öniz ve takımı, Akdeniz’in derinliklerinde Girit-Minos Uygarlığına ilişkin olduğu belirlenen ve yaklaşık 3 bin 600 yıllık gümüş perçinli bir tunç hançer buldu. 2019’da keşfi yapılan Kumluca batığı olarak bilinen 50 metre derinde hançerin bulunduğu geminin, Girit’e hakikat seyahat ederken battığı varsayım ediliyor. Keşfin batığın taşıdığı kültürel zenginliğin boyutlarını daha da derinleştirdiği, bu buluşun Akdeniz’in tarihi ticaret rotalarını ve kültürel etkileşimlerini tekrar gözden geçirmeyi sağlayacak kıymetli ipuçları sunduğu belirtildi.

2) KAFATASLARININ SERGİLENDİĞİ ODA

Doç. Dr. Emre Güldoğan’ın kazı lideri olduğu Şanlıurfa’da, Göbeklitepe’nin de dahil olduğu Taş Zirveler yerleşimlerinden biri olan, Çanak Çömleksiz Neolitik Periyot yerleşimi Sefertepe’de kafataslarıyla dolu bir oda bulundu. Burada, özel bir yapıda, bir niş içerisine ihtimamla yerleştirilmiş tek bir kafatası ile 22 kafatasının sistemli biçimde yerleştirildiği, ‘Kafataslı oda’ olarak isimlendirilen bir oda bulundu. Bulunan oda, yaklaşık 12 bin yıl evvel Taş Tepeler’de yaşayan ve ölen birtakım şahısların kafataslarının yerleşim içerisinde özel yapılarda muhakkak bir müddet sergilendiğini gösteriyor.

1) 12 BİN YILLIK BAYAN ŞAMAN

Mardin’de hafriyat başkanlığını Doç. Dr. Ergül Kodaş’ın yaptığı Çemka Höyük’teki bir kerpiç binanın tabanının altına gömülü, doğal nedenlerle 25-30 yaşları ortasında ölen bayan ile vücudu üzerinde, çenesi ayrılmış ve ayaklarının ucuna konmuş bir yaban öküzü kafatası bulundu. Ayrıyeten bir keklik kanadı, bir sansar bacağı ve bir koyun yahut keçinin kalıntıları da mezar çukurunda dağınık halde görüldü. Yakındaki öteki yapıların altında da öteki 14 kişinin gömüldüğü belirlendi. Sıra dışı defin süreci nedeniyle bayanın, hayvanlarda var olduğuna inanılan ruhlara erişimi olan 12 bin yıllık bir şaman olabileceği bedellendiriliyor.