82. Venedik Festivali’nde notlar: Diktatörlüğün dikey ve yatay eksenleri
Hafta sonu, Lido adasında toplanan binlerce kişi, İsrail’in Gazze halkını aç bırakmaya ve topraklarını terk etmeye zorlayan savaş kabahatlerine karşı şov düzenliyordu.
Beklenenden daha ağır bir kalabalık vardı. Şenliğin yapıldığı geniş alanın girişinde konuşlanan polis kordonu aşılamadı ancak göstericilerin gür sesleri yankı buldu.
Üstelik, harekete dayanak veren tanınmış isimler da çoğalmış, “Venice4Palestine” teşebbüsünün bir hafta evvel yaptığı çağrıyı imzalayan sinema sanatkarlarının sayısı 2 bine çıkmıştı. Daha birinci gün imza veren Ken Loach’a, Guillermo del Toro, Todd Fields, Michael Moore üzere isimler de katılmıştı. Ayrıyeten, incelikli, içten şiirselliğiyle hassas bir oda müziği tonundaki yeni sineması “Father Mother Sister Brother” ile 21 Altın Aslan adayı ortasında yer alan Jim Jarmush bile, sinemasının imalcisi Mubı’yi, İsrail ordusu ile işbirliği yapan Amerikan şirketi Sequoia Capital ile bir mutabakat imzaladığı için eleştiriyordu.
Ancak, cephelerden gelen haberler, yakında ne Gazze’de ne de Ukrayna’da ateşkes beklendiği tarafında. Tam bilakis, büyük savaşlara hazırlanıyor herkes. Avrupa Birliği ülkeleri silahlanmak için milyarlarca Avro yatırım yapmaya aylar evvel başladı bile. Nükleer silahlara sahip ülkeler ise yarışı kızıştırıp durmaktalar. Halklar, her yerde, savunma endüstrisinin gelişmesi için kemer sıkma siyasetlerinin kaçınılmaz olduğuna inandırılmış durumda. Genel ekonomik durum aslında güzel değil; örneğin, turizm dalındaki yavaşlama, Laguna üzerinde bile ciddiyetle hissedilir olmuş.
Bu pozisyonda, kültür ve sanat alanındaki yatırımların küçüleceğini, sübvansiyonların azalacağını da herkes çok âlâ biliyor.
Peki, ne yapmak lazım? Reaksiyon göstermenin, her çeşit lokal ve global haksızlığa, palavraya, manipülasyona karşı hal alarak barışı ve demokrasiyi savunmanın yanı sıra global istikrarları bu kırılgan noktaya taşıyan dinamikleri sorgulayarak anlamaya çalışmak da giderek kıymet kazanmakta.
Fransız direktör Olivier Assayas (1955), bu soruya, ciddi bir kitabı uyarlayarak karşılık veriyor. İtalya başbakanı Matteo Renzi’nin bir mühlet danışmanlığını da yapmış olan siyaset bilimci, gazeteci ve müellif Giuliano da Empoli’nin (1973) üç yıl evvel Fransa’da geniş yankılar uyandıran “Kremlin’in Büyücüsü” isimli kitabını sinemaya aktarıyor. Gerçek olaylardan, önemli araştırma ve saptamalardan yola çıkarak çözümlemelere giden, yeni teoriler üreten bir kitabın sinemasını çekmek kuşkusuz çok güç. Fakat didaktik boyutun kıymetine, iç sesin kaçınılmaz kullanımına kadar bir dizi faktörün getirdiği tartıya rağmen, bilhassa hoş bir Putin portresi çizen İngiliz aktör Jude Law ile baş danışmanı Vadim Baranov’u incelikle canlandıran Paul Dano’nun başarılı yorumları, bu sürükleyici sinemanın çarpıcılığını daha da ağırlaştırıyor.
Rusya bir yana, tüm global güçlerinin gerisinde sırıtan sert milliyetçi ve militarist temeller üzerinde yükselen dikey yapılanmaları görmek ve bu bahiste baş yormak, hasebiyle da dünya gerçeklerini biraz daha derinlemesine kavrayabilmek için görülmesi gereken bir sinema “Kremlin’in Büyücüsü”. İzlenmesi pek kolay değil kuşkusuz.
Ancak, örneğin Kathryn Bigelow’un çok merak edilen son sineması “A House of Dynamite” üzere, heyecan verici süratli televizyon dizilerinin klasik reçeteleriyle kotarılmış Netflix imali “A house of Dynamite” üzere boğucu, yorucu ve baş bulandırıcı bir çalışma değil, tam bilakis.
RAJAB’IN ACI ÖYKÜSÜ
Gazze ile başladık, Gazze ile bitirelim.
Bu çarşamba günü, Gazze gerçeği şenlik ekranlarında daha somut biçimde yankılanacak. Tunus asıllı Fransız bayan direktör Kaouther Ben Hania’nın, 29 Ocak 2024 tarihinde Gazze’de öldürülen küçük kız Hind Rajab’ın acı hikayesini anlatan “Hind Rajab’ın Sesi”ni dinleyeceğiz.
‘YABANCI’ BEYAZPERDEDE
Bu yıl, Altın Aslan yarışında, romanlardan yapılan uyarlamaların, her zamankinden daha fazla yer aldığını gözlemliyoruz. Dünya gerçeklerinin giderek korku verici boyutlara ulaşması, edebiyatın başyapıtlarına karşı artan bir ilgiyi, hatta ihtiyacı de beraberinde getirmiş tahminen de. Ve bu uyarlamalar içinde en başarılı olanı, cumartesi akşamı ödül merasiminde sahneye çıkmasını beklediğimiz François Ozon’un (1967) başyapıtı “Yabancı”, Nobel ödüllü Fransız muharrir Albert Camus’nün en kıymetli kitaplarından birinin özünü çok çok uygun aktarıyor izleyicisine. Üstte kelamını ettiğimiz dikey faşizan yapılanmanın ayakta kalmasını sağlayan sıradan yatay gergileri (dinsel öğretiler, ahlaki kurallar, katı yaptırımlar, toplumsal baskılar, tutucu alışkanlıklar, anlamsız dertler…) harikulâde hassas bir sinema lisanıyla gözler önüne seriliveriyor. Albert Camus’yü keşke herkes tekrar dikkatle okusa, özünü, François Ozon kadar kavrayabilse. Kafka ve Camus, günümüzün karmaşık anlamsızlığını ne de hoş anlatmışlar.
