Geçen yıllarda da olduğu üzere teknolojideki gelişmeler 2024’ün de kıymetli gündem hususları ortasında yer aldı. Hem Türkiye’de hem de dünyada teknoloji alanında birçok gelişme meydana geldi.
Sosyal medya platformlarının ziyanları ve platformlara yönelik düzenlemeler yıl boyunca dikkati çekti.
Yılın en kıymetli gelişmelerinden biri Oxford Sözlüğün 2024 yılının sözü olarak “brain rot” yani “beyin çürümesi” sözünü seçmesi oldu. Toplumsal medyanın gereksiz ve eğlencelik kullanımını tabir eden “beyin çürümesi” toplumsal medyanın karanlık yüzünün tekrar tüm dünyada tartışılmasına neden oldu.
SOSYAL MEDYA PLATFORMLARI GÜNDEMDE KALMAYI SÜRDÜRDÜ
Özellikle 16 yaş altı gençlerin toplumsal medya sebebiyle gerek fizikî gerekse ruhsal olarak makûs etkilenmesi sebebiyle başta Avrupa ülkeleri olmak üzere birçok ülke toplumsal medya platformlarının kullanımında kısıtlamaya gitmeye hazırlanıyor. Avustralya ve İspanya üzere ülkeler şimdiden yasa tasarıları hazırlarken, toplumsal medya şirketleri ise kısıtlamalara karşı ataklar yapıyor.
Sosyal medya platformları ile ilgili tartışılan öbür bir husus ise platformların çeşitli hususlarda uyguladığı sansürler oldu. Instagram, Facebook ve WhatsApp üzere platformların sahibi olan Meta şirketi, Filistin destekçisi pek çok paylaşıma kısıtlamalar getirdi. İngilizce yayın kuruluşu BBC’nin geçen hafta ortaya çıkardığı bilgiler, Filistinli kullanıcıların yorumlarının Ekim 2023’ten beri daha çok kısıtlandığını gösterdi.
YAPAY ZEKA SİSTEMLERİ YETENEKLERİNİ ARTIRDI
2024 yılı yapay zeka alanında rekabetin daha da kızıştığı bir yıl haline geldi. Bu yılın başında OpenAI şirketi sürpriz bir atak ile metinden manzara üreten yapay zeka aracı Sora’yı tanıttı. Yılın sonuna yanlışsız Sora’yı son kullanıcıya açan OpenAI, bu atağı ile büyük ses getirdi. OpenAI’ın en büyük rakibi Google DeepMind ise yapay zeka takviyeli görüntü üretimi alanında yeni kuşak görüntü oluşturma modeli Veo 2’yi duyurdu. Google’ın yeni yapay zeka modeli Sora’dan daha kaliteli ve uzun görüntüler üretebiliyor.
ChatGPT’nin yeteneklerini geliştiren Open AI, platformun yeni sürümlerini devreye aldı. Toplumsal medya sitesi X de yapay zeka sistemi Grok’u kullanıcıların hizmetine sundu. Yazılı olarak sorulan sorulara yanıt verebilen Grok, yüksek görsel üretim hünerine de sahip.
Yapay zeka ile gerçekçi görüntüler üretilmesi gerçek ile düzmece görüntüler ortasındaki karmaşayı da artırdı. Araştırmalara nazaran, internet kullanıcılarının yüzde 39’u yapay zeka ile oluşturulmuş görsel içeriklerin gerçek olup olmadığını ayırt edemiyor. Yapay zeka görüntülerin gerçekçiliğinin artmasıyla birlikte gelecek yıllarda daha büyük sorun oluşturacağı kestirim ediliyor.
2024 yılında yapay zeka ile öne çıkan başlıklardan bir oburu de yapay zekanın büyük boyutlara ulaşan güç tüketimi oldu. Memleketler arası Güç Ajansının (IEA) bilgilerine nazaran, yapay zeka modeli ChatGPT’ye sorulan tek bir soru, Google üzerinden yapılan rastgele bir aramanın yaklaşık 10 katı güç harcıyor. Yapay zekanın ağır güç tüketimi nedeniyle Google, Amazon ve Microsoft üzere dev teknoloji şirketleri yılı boyunca arka arda güç yatırımı planlarını açıkladı.
Uluslararası Para Fonu (IMF) da yapay zekanın global istihdamın yüzde 40’ını etkileyeceği ve bu eğilimin ülkeler ortası gelir eşitsizliğini daha da kötüleştirebileceği ihtarında bulundu.
Yapay zekada yerli tahliller de 2024’te tanıtıldı. HAVELSAN tarafından geliştirilen Türkçe tabanlı yapay zeka platformu “MAIN” duyuruldu. Son kullanıcılara açık olmayan platform, çeşitli kurumlar tarafından süreçleri düzgünleştirmek emeliyle kullanılabiliyor.
ÇİP TANSİYONU DEVAM ETTİ
ABD ve Çin ortasında 2019 yılında Huawei’ye getirilen kısıtlamalar sebebiyle gün yüzüne çıkan teknoloji çekişmesi 2024 yılında da tesirlerini sürdürdü. ABD’de kasım ayında yapılan seçimlerde tekrar başkanlığa seçilen Donald Trump’ın Tayvan’ı ABD çip sanayisini çalmakla suçlaması sonrası Tayvan-Çin-ABD çizgisinde çip tansiyonu üst düzeye çıktı.
Çip üretimiyle alakalı olarak Hollanda hükümeti, ileri teknoloji çiplerin imalinde kullanılan fotolitografi makinelerinin Çin’e ihracat lisanslarını iptal etti.
Bu ortada çip kesimi de 2024 yılında büyük bir ivme kaydetti. ABD’li çip şirketi Nvidia yılın kimi kısımlarında dünyada piyasa kıymeti en yüksek şirketler listesinde 1. sırada yer alırken Tayvanlı çip üreticisi TSMC de listede birinci 10’da kendine yer bulmayı başardı.
TÜRKİYE’NİN BİRİNCİ ASTRONOTU GEZERAVCI UZAYDA DENEYLER GERÇEKLEŞTİRDİ
Türkiye’nin birinci astronotu Alper Gezeravcı, uzay serüveniyle ülke tarihine geçti. Memleketler arası Uzay İstasyonu’nda (ISS) geçirdiği sürede Türkiye Uzay Ajansı ve TÜBİTAK Uzay Komitesince hazırlanan 13 bilimsel deneyi gerçekleştiren Gezeravcı, Türkiye’nin uzay serüveninde farkındalık oluşturdu.
Türkiye’nin ikinci astronotu Tuva Cihangir Atasever de yörünge altı uçuşunu tamamlayarak 7 bilimsel deney gerçekleştirdi.
TÜRKSAT 6A UZAYA FIRLATILDI, TÜRKİYE’NİN BİRİNCİ KUANTUM BİLGİSAYARI DEVREYE ALINDI
Türkiye’nin birinci yerli ve ulusal haberleşme uydusu Türksat 6A uzaya fırlatıldı. Hizmet vereceği kalıcı yörüngesine ulaşan uydu, 2025’in birinci çeyreğinde hizmete alınacak.
Türkiye’nin birinci kuantum bilgisayarı Quantum Computer of TOBB ETÜ (QuanT), TOBB İktisat ve Teknoloji Üniversitesinin (TOBB ETÜ) çalışmalarıyla devreye alındı. Türkiye bu atılımıyla dünyada kuantum bilgisayar teknolojisine sahip 15 ülkeden biri haline geldi.
Ayrıca, Türk bilim grubu 8. sefer Antarktika Horseshoe Adası’nda çalışmalar yaptı. 24 bilim insanı, yer bilimleri, fiziki bilimler ve ömür bilimleri üzere farklı ana alandaki 22 proje kapsamında Global Pozisyonlandırma Sistemi (GNSS) ile deniz düzeyi ve buzul değişiminin izlenmesi, deniz canlıları, bakteriler ve biyoçeşitlilik, zooplankton, jeoloji ve atmosferik şartlardan mikroplastik ölçümlerine kadar birçok alanda çalışmalar gerçekleştirdi.
KÜRESEL YAZILIM SORUNU SEBEBIYLE BIRÇOK KESİMDE GLOBAL ÇAPTA AKSAMALAR YAŞANDI
2024’e damga vuran en kıymetli olaylardan biri de siber güvenlik alanında gerçekleşti. Siber güvenlik şirketi CrowdStrike’ın yanlışlı bir yazılım güncellemesi sonucu dünya çapında sağlıktan ulaşıma kadar birçok dalda bilgisayar sistemleri mavi ekran verdi.
Güncelleme sorunu sonrası birçok ülkede hayat durma noktasına gelirken, yanılgının kısa sürmesine karşın dünyaya maliyetinin milyar dolarlar düzeyinde olduğu iddia ediliyor.
